Bir boşanma davasında, eşe ve çocuklara nafaka ödeme sorunu ortaya çıkmaktadır. Nafaka meselesi aile hakiminin çözmesi gereken başlıca konular arasında yer almaktadır. İki tür nafaka şekli bulunmaktadır : çocuğa ödenmesi gereken nafaka ve eşe ödenmesi gereken nafaka.
- Çocuk için nafaka
Fransız Medeni Kanununun 373-2-2 maddesine göre, eşlerin ayrılması durumunda çocuğun velayetinin (çocuğun birlikte kaldığı) eş, diğer işten çocuk için nafaka isteyebilir. Bu nafakanın amacı, çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanmasıdır.
Nafaka yükümlülüğü, anne ve babanın çocukların tüm ihtiyaçlarını karşılamalarını öngörülen Fransız Medeni Kanunun 203. maddesine dayanmaktadır.
- Çocuğun adresi
Çocuğun eşlerden biri ile kalması halinde, diğer eşin çocuğun giderlerine katılması bir yükümlülük olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ancak, ortak velayet (çocuğun bir hafta bir eşte ve diğer hafta diğer eşte kalması) durumunda, kural olarak eşler çocukların giderlerine ortak bir şekilde katılmaktadır ve bir eş diğerine nafaka ödememektedir. Ancak eşlerin gelirleri arasında farklılık varsa, bu durumda aile hakimi fazla kazanan eşin az kazanan eşe çocuk için nafaka vermesine karar verebilir.
- Nafakanın ödenme şekli
Eşler bir protokol ile hangi eşin diğer eşe ne kadar çocuk nafakası ödeyeceği konusunda anlaşabilirler. Bu protokolün sonradan hakim tarafından onaylanması gerekiyor. Çocuğun çıkarlarına aykırılılık görürse aile hakimi, protokolü onaylamayabilir. Taraflar arasında anlaşma sağlanamazsa veya anlaşmanın hakim tarafından onaylanmaması halinde, nafakanın miktarına aile hakimi karar vermektedir.
Nafaka miktarının belirlenmesinde, değişik kriterler gözönünde bulundurulmaktadır. Bu kriterlerin başlıcaları şunlardır : eşlerin ekonomik durumları, özellikle gelirleri, çocuk sayısı ve çocuğun ne kadar süre ile nafaka verecek eşte kalacağı vs. Ancak, genel kabul gören duruma göre, çocuğa verilen nafaka, nafaka veren eşin maaşının/gelirinin % 10 a denk gelmesi gerektiği kabul edilmektedir. Çocuk nafakası, genel olarak her ay düzenli olarak, çocuğun kaldığı eşe ödenmektedir.
Ancak, nafakanın zorunlu olarak para olarak ödenmesi gerekli değildir. Nafaka başka bir şekil altında da verilebilir. Tarafların anlaşması veya önermesi halinde aile hakimi, nafakanın başka bir şekilde ödenmesine karar verebilir. Örnek olarak, ortak evde çocuğun kaldığı eşin para ödemeden kalması, çocuğun eğitim giderlerinin ödenmesi veya sağlık giderlerinin ödenmesi şeklinde çocuk nafakası ödenebilir.
Çocuk nafakasının hakim kararından veya taraflar arasındaki protokolün aile hakimi tarafından onaylanmasından itibaren ödenmesi gerekmektedir.
- Ergin olan ve ergin olmayan çocukların nafakası
Mahkeme kararına göre veya hakim tarafından onaylanan anlaşma protokolüne göre nafakanın, çocuğun birlikte yaşadığı eşe ödenmesi gerekmektedir. Bu nafaka yükümlülüğü çocuğun kendi geçimini sağlayacağı zamana kadar ödenmektedir. Başka bir deyişle, nafaka verme yükümlülüğü çocuğun ergin olduğu tarihe kadar değil, kendi ihtiyaçlarını karşılayabildiği yaşa kadar sürmektedir. Özellikle çocuğun ünivesitede okuması ve eğitim giderlerinin olması durumunda eski eşin nafaka verme yükümlülüğü devam eder.
Ergin bir çocuğa nafaka verilmesi iki şartın gerçekleşmesi halinde mümkündür: ilk olarak söz konusu çocuğun ihtiyacının olması gerekmektedir (mesela öğrenci olması, işsiz olması veya bakıma muhtaç olması gibi). Bununla birlikte, çocuğun nafaka veren anne veya babaya vergi bakımından bağlı olmaması gerekmektedir. Bu iki şartın gerçekleşmesi halinde, nafaka yükümlülüğü ergin olan çocuk için devam eder. Çocuk ergin olduğu zaman nafaka doğrudan doğruya kendisine ödenebileceği gibi, beraber kaldığı anne veya babasına da verilebilir. Buna taraflar anlaşırlarsa karar verebilirler. Taraflar anlaşamazlarsa, nafakanın kime ödeneceğine hakim karar vermektedir.
Nafaka miktarı her sene enflasyon oranına göre değişmektedir. Nafakanın ne zaman neye göre değişeceğini boşanma kararı veya boşanma yoksa nafaka ile ilgili mahkeme kararı belirlemektedir.
Bununla birlikte tarafların durumunda değişim olması veya çocuğun giderlerinde değişiklik olması durumunda yine nafaka miktarının değiştirilmesi talep edilebilir. Örnek olarak, eşlerden birinin gelirinin düşmesi veya işini kaybetmesi ile nafaka verilen çocuğun eğitim giderlerinin artması nafaka miktarının değiştirilmesini haklı kılmaktadır.
- Nafaka miktarının değiştirilmesi
- Nafaka verilmemesi
Borçlu olan eşin hakim tarafından hükmedilen nafakayı ödememesi durumunda diğer eş içra yoluyla nafakanın alınması talebinde bulunabilir. Mahkeme kararından sonra bir ihtarmame çekildikten sonra, içra işlemlerine başlanılabilir ve icra müdüründen ödenmeyen nafakaya dek gelen miktarda haciz işlemi yapılması istenebilir.
Bununla birlikte, Fransa’da aile yardım kurulumu olan CAF’tan ödenmeyen nafakanın ödenmesi talep edilebilir. Bu durumda, nafaka miktarları CAF tarafından ödenir ve CAF ödediği nafaka miktarını borçlu eşten isteyebilir. CAF’ta ödeme yapmak istemezse, bu durumda maliyeden talep edilebilir. Ama çoğu zaman CAF ödemeyi kabul ettiği için, maliyeden bir talepte bulunmasına gerek kalmayabiliyor.
Ayrıca, nafakanın ödenmemesi Fransız Ceza Kanunu anlamında suç teşkil eder. Fransız Ceza Kanununun 227-3 maddesine göre, nafakanın iki ay boyunca üst üste ödenmemesi suçtur ve ilgili eş iki yıla kadar hapis ve 15 000 euro para cezasına çarptırılabilir. Fransız Yargıtay’ına göre, kişinin nafaka yükümlülüğünü diğer yükümlülüklerinden daha önce yerine getirmesi gerekmektedir. Dolayısıyla nafaka borcu, öncelikle ödenmesi gereken bir borçtur. Buradaki amaç ihtiyacı olan çocuğu zor durumda bırakmamaktır.
- Eş için nafaka
Fransa’da eşler arasında da nafaka ödeme yükümlülüğü söz konusu olabilmektedir. Ama bu yükümlülük, ömür boyu ödenmesi gereken bir yükümlülük değildir. Tam tersine eşler arasında nafaka geçici bir yükümlülüktür ve sadece boşanma davasında ödenmesine hükmedilen bir yükümlülüktür. Dolayısıyla aile hakimi önünde yapılan barıştırma duruşması ile boşanma kararının verilmesi arasındaki süre içinde ekonomik durumu kötü olan eş diğer eşten nafaka talep edebilir. Bu eş kadın olabileceği gibi erkek de olabilir. Boşanma davası süresi içinde bir eşin diğerine ödediği nafaka eşlerin evlilik süresi içinde birbirlerini desteklemeleri gerektiğini öngören Medeni Kanunun 212. maddesine dayanmaktadır.
Fransız Medeni Kanununun 255. maddesinin 6. fıkrasına göre, aile hakimi boşanma davası süresi içinde eşlerden birinin diğerine nafaka vermesine karar verebilir. Ayrıca aile hakimi eşlerden birinin diğerinin yargılama giderlerini karşılamak için bir miktar avans vermesine de karar verebilir. Bununla birlikte, hakim eşlerin borcunun olması durumunda hangi eşin borçları karşılayacağına da karar verebilmektedir.
- Nafaka kararı
Bir eşin diğer eşe ödeyeceği nafaka miktarı boşanma davası süresinde geçerli olduğu için geçicidir. Bu nafakanın amacı boşanma davasında durumu kötü olan eşin ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Buradaki amaç, evlilik süresi içinde eşlerin evlilik giderlerine ortak katılımının sağlanmasıdır.
Nafaka miktarı eşlerin gelir ve gider durumlarına göre belirlenir. Nafaka miktarı belirlenirken dikkate alınan husus, evlilik süresi içinde var olan yaşam standartlarını boşanmadan sonra da korumaktır. Hükmedilen nafaka miktarı bu standartı koruyacak nitelikte olmasına özen gösterilmektedir (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 7 Mayıs 1980, n° 78-15.739).
Nafaka kararı eşlerin boşanmadaki kusur derecelerinden tamamen bağımsızdır. Boşanmada kusurlu olan eşin de evlilikten sonra yaşam standartı değişiyorsa, nafaka talep edebilir ve bu talebi kabul edilebilir.
- Nafakanın ödenme şekli
Genel olarak bir eşin diğer eşe nafaka yükümlülüğü parasal bir yükümlülüktür. Başka bir deyişle, bir eş diğer eşe belli bir miktar nafaka ödeyerek bu yükümlülüğünden kurtulabilmektedir. Ancak, bu nafaka yükümlülüğü başka şekillerde de olabilmektedir. Mesela ortak arabanın boşanma davası süresince bir eş tarafından bedava kullanılması ve masrafların diğer eş tarafından ödenmesi. Yine ortak evde bir eşin bedava oturması ve kiranın veya banka kredisinin diğer eş tarafından ödenmesi de yine nafakanın başka bir şekilde ödenebileceğine bir başka örnektir.
Bu nafaka geçici olduğu için, boşanma kararı ile bu yükümlülük sona erer. Bu nafakanın yerine, boşanma kararı ile nafaka yerine geçen bir tazminat istenebilir. Bu tazminatın amacı, boşanma davası süresi içinde ödenmesine karar verilen nafaka gibi, boşanma ile durumu kötüleşen eşin yaşam seviyesinin evlilikten sonra da korunmasının sağlanmasıdır.